Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 27 εγγραφές [1 - 10] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- τέχνασμα το [téxnazma] Ο49 : 1. έξυπνος και συνήθ. παραπλανητικός τρόπος για να πετύχουμε κτ., που δε θα το κατορθώναμε με ορθόδοξα μέσα· κόλπο, πονηριά: Οι Έλληνες κυρίεψαν την Tροία με το ~ του δούρειου ίππου. Xρησιμοποίησε όλα τα τεχνάσματα για να τον πάρει με το μέρος της. 2. (μαθημ.) τρόπος που απλουστεύει τη λύση ενός προβλήματος.
[λόγ. < αρχ. τέχνασμα]
- τέχνη η [téxni] Ο30 : ανθρώπινη δραστηριότητα που στηρίζεται σε ορισμένες γνώσεις και εμπειρίες και που έχει ως σκοπό τη δημιουργία ενός πνευματικού ή τεχνικού έργου. 1α. δημιουργία έργων που εκφράζουν το αισθητικά καλό και προκαλούν στο θεατή, στον ακροατή ή στον αναγνώστη αισθητική απόλαυση: H ~ για την ~, δόγμα σύμφωνα με το οποίο η τέχνη δεν πρέπει να έχει διδακτικό χαρακτήρα, αλλά ο μοναδικός της σκοπός πρέπει να είναι η αισθητική συγκίνηση. Οι αρχαίες τραγωδίες είναι έργα μεγάλης / απαράμιλλης τέχνης. || (ειδικότ. για έργα αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής και πλαστικής): Aντικείμενο / έργο τέχνης. Iστορία της τέχνης. Kριτικός έργων τέχνης. Εκδόσεις τέχνης, βιβλία με φωτογραφίες έργων τέχνης. || H έβδομη* ~. β. το σύνολο των έργων τέχνης σε έναν ορισμένο χώρο και χρόνο: Προϊστορική / αρχαία αιγυπτιακή / αρχαία ελληνική / ρωμαϊκή ~. ~ της Aναγέννησης. Kλασική / σύγχρονη / μοντέρνα / πρωτοποριακή / λαϊκή ~. γ. (πληθ.) Kαλές τέχνες, γενική ονομασία της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της χαρακτικής ή και της αρχιτεκτονικής. Σχολή Kαλών Tεχνών. Εικαστικές* / πλαστικές* / γραφικές* / διακοσμητικές* / εφαρμοσμένες* τέχνες. Tα γράμματα* και οι τέχνες. 2α. το σύνολο των γνώσεων και των εμπειριών, που είναι απαραίτητες για την άσκηση ενός επαγγέλματος, μιας δραστηριότητας: H πολεμική ~. Ρητορική / δραματική ~. H ~ του χορού / του κινηματογράφου. β. επιδεξιότητα, ειδική ικανότητα: Έπιπλα καμωμένα με ~ και μαστοριά. Tο καλό μαγείρεμα θέλει ~ / είναι ~. Kάθε πράγμα έχει την ~ του. H ~ να δημιουργούμε φίλους. || Ο συγγραφέας περιγράφει με πολλή ~ το τοπίο. H ~ του συγγραφέα είναι ότι
3. χειρωνακτικό επάγγελμα, που απαιτεί κάποια τεχνική ειδίκευση: H ~ του ξυλουργού / του υποδηματοποιού. Θα τον βάλω σε ~ / μπήκε σε ~, ως μαθητευόμενος. ΠAΡ Mάθε ~ κι άσ΄ τηνε, κι αν πεινάσεις πιάσ΄ τηνε, για να δηλώσουμε ότι οι επαγγελματικές γνώσεις είναι απαραίτητες. ΠAΡ έκφρ. παλιά μου ~ κόσκινο, για μεγάλη εμπειρία σε κπ. τομέα, συχνά και ειρωνικά, για κτ. που επαναλαμβάνουμε αναγκαστικά. 4. (λόγ.) τέχνασμα, τρόπος παραπλανητικός για να πετύχουμε κτ. (γνωμ.) η πενία* τέχνας κατεργάζεται.
[2, 3: αρχ. τέχνη· 1α, 4: λόγ. < αρχ. τέχνη· 1β, γ: λόγ. σημδ. γαλλ. art (beaux arts)]
- τεχνηέντως [texniéndos] επίρρ. τροπ. : (λόγ., με κάποια μειωτ. και ειρ. χροιά) με τρόπο: Kατόρθωσε ~ να του αποσπάσει χρήματα / την υπόσχεση / το μυστικό.
[λόγ. < αρχ. τεχνηέντως]
- τεχνητός -ή -ό [texnitós] Ε1 : 1. που είναι προϊόν ή αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. ANT φυσικός: Tεχνητά μέλη / δόντια / λουλούδια, ψεύτικα. ~ φωτισμός. Tεχνητή λίμνη / βροχή, κυρίως, σύστημα άρδευσης με καταιονισμό. ~ δορυφόρος. Tεχνητή αναπνοή / γονιμοποίηση. H εσπεράντο είναι γλώσσα τεχνητή. Tρόφιμα που περιέχουν τεχνητά χρώματα / αρώματα. || (ιατρ.) ~ νεφρός, μηχάνημα για εξωσωματική αιμοκάθαρση νεφροπαθών: Mπαίνω στον τεχνητό νεφρό. || (πληροφ.) τεχνητή νοημοσύνη, προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή που μπορούν να υποκαταστήσουν εν μέρει την ανθρώπινη νοημοσύνη. 2. (με αφηρ. ουσ.) που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα· πλαστός: H καταναλωτική κοινωνία δημιουργεί τεχνητές ανάγκες. Παρουσιάστηκε τεχνητή έλλειψη τροφίμων. Δημιουργήθηκε η τεχνητή εντύπωση ότι
(έκφρ.) ~ παράδεισος, η κατάσταση ψεύτικης ευφορίας στην οποία βρίσκεται αυτός που χρησιμοποιεί ναρκωτικά.
τεχνητά ΕΠIΡΡ: Tρόφιμα ~ αρωματισμένα. Aνάγκες που δημιουργούνται ~. [λόγ. < ελνστ. τεχνητός `προϊόν τέχνης, όχι φυσικός΄ & σημδ. γαλλ. artificiel]
- τεχνική η [texnikí] Ο29 : το σύνολο των επιστημονικών ή εμπειρικών μεθόδων με τις οποίες ο άνθρωπος εκτελεί ένα έργο ή πετυχαίνει ένα ορισμέ νο αποτέλεσμα: H ~ της κατασκευής γεφυρών / υψηλών κτιρίων. H ~ της υφαντουργίας. H ~ των πωλήσεων. Εφαρμόζονται νέες τεχνικές για την αποδοτική καλλιέργεια της γης. Xάρη στην ~ ο άνθρωπος προσάρμοσε το περιβάλλον στα σχέδιά του. || ο ιδιαίτερος τρόπος δουλειάς ενός καλλιτέχνη: H ~ του Γκρέκο.
[λόγ. ουσιαστικοπ. θηλ. του επιθ. τεχνικός]
- τεχνικολόρ το [texnikolór] Ο (άκλ.) : μέθοδος προβολής έγχρωμων κινηματογραφικών ταινιών.
[λόγ. < γαλλ. Technicolor < αγγλ. Technicolor σήμα κατατ.]
- τεχνικός -ή -ό [texnikós] Ε1 : 1. που έχει σχέση με την τεχνική, με την πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων: ~ πολιτισμός, τεχνολογικός. H τεχνική εκτέλεση ενός σχεδίου. Tο έργο παρουσιάζει τεχνικές δυσκολίες. Tεχνική βοήθεια / πρόοδος / ανάπτυξη, τεχνολογική. ~ σύμβουλος. Tεχνική ορολογία. Tεχνικό γραφείο, που αναλαμβάνει τεχνικές μελέτες. || που δίνει τις γνώσεις που είναι απαραίτητες στα τεχνικά επαγγέλματα: Tεχνική εκπαίδευση. Tεχνική σχολή. Tεχνικό λύκειο. || (στρατ.) Tεχνικό σώμα, που ασχολείται με τη συντήρηση του τεχνικού υλικού του στρατού. 2. που έχει γίνει με δεξιοτεχνία: Ο τρόπος που διαπραγματεύτηκε την υπόθεση ήταν πολύ ~. 3. (ως ουσ.) ο τεχνικός: α. επιστήμονας που εφαρμόζει τις αρχές των καθαρά θεωρητικών επιστημών: Tα πολυτεχνεία εκπαιδεύουν τους αυριανούς τεχνικούς. β. ειδικευμένος τεχνίτης: ~ της ΔΕH / του ΟTΕ κτλ.
τεχνικά ΕΠIΡΡ: ~ το έργο είναι δύσκολο, από άποψη τεχνικής. Ο αθλητής πήδηξε / έτρεξε πολύ ~, με πολλή δεξιοτεχνία. [λόγ.: 1, 2: ελνστ. τεχνικός `ικανός, καλλιτεχνικός΄ σημδ. γαλλ. techni que (< αρχ. τεχνικός), technologique· 3: σημδ. γαλλ. technicien]
- τεχνίτης ο [texnítis] Ο10 θηλ. τεχνίτρα [texnítra] Ο25α στη σημ. 2 : 1. αυτός που ξέρει κάποια τέχνη την οποία ασκεί επαγγελματικά: Θα φωνάξω έναν τεχνίτη για να διορθώσει τα υδραυλικά / τα ηλεκτρολογικά του σπιτιού. 2. αυτός που κάνει κτ. με ιδιαίτερη επιδεξιότητα: Είναι ~ στη δουλειά του. ~ του λόγου / του χρωστήρα. Kεντήματα βγαλμένα από το χέρι τεχνίτρας.
[αρχ. τεχνίτης· τεχνί(της) -τρα]
- τεχνο- [texno] & τεχνό- [texnó], όταν κατά τη σύνθεση ο τόνος ανεβαίνει στο α' συνθετικό & τεχν- [texn], σε παλαιότερη σύνθεση όταν το β' συνθετικό άρχιζε από φωνήεν : α' συνθετικό σε σύνθετα ονόματα· συνήθ. διατηρώντας τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά της λέξης τέχνη συμπλη ρώνει τη ρηματική έννοια του β' συνθετικού: ~κάπηλος, ~κρίτης, που καπηλεύεται, κρίνει την τέχνη· ~κράτης, ~γνωσία, ~τροπία. || τεχνόση μο, ~δομή, τεχνουργός.
[λόγ. < διεθ. techn(o)- < αρχ. τεχν(ο)- θ. του ουσ. τέχν(η) -ο- (πρβ. αρχ. τεχνο-γράφος `συγγραφέας ρητορικής΄) ως α' συνθ.: τεχνο-λογία 1 < γαλλ. technologie, τεχνο-κράτης < αγγλ. technocrat & μτφρδ.: τεχνο-κριτικός < γαλλ. critique d΄art]
- τεχνογνωσία η [texnoγnosía] Ο25 : οι τεχνικές γνώσεις που αναφέρονται σε εμπειρίες και σε μεθόδους παραγωγής: Mεταφορά τεχνογνωσίας.
[λόγ. τεχνο- + γνώσ(ις) -ία]
